خوش نویسی را میتوان شاخص ترین هنر در پهنه ی سرزمین های اسلامی دانست؛و آن را به مثاب? زبان هنری مشترک برای تمامی مسلمانان تلقی کرد. هنر خوشنویسی همواره برای مسلمانان اهمیتی خاص داشته است،زیرا در اصل آن را هنر تجسم کلام وحی میدانسته اند.آنان خط زیبا نه فقط در نگارش قرآن ،بلکه در اغلب هنر ها بکار میبردند.

تکامل و تبدیل خط به هنر خوشنویسی از جمله ابداعات مسلمانان است و در قرآن مجید در آیات "ن ،و القلم بما یسطرون " و "الذی علم بالقلم " به خط اشاره شده است.

پس از گسترش اسلام در سراسر شبه جزیره عربستان ،ایران،ماواءالنهر،بخشهایی از هند،شمال افریقا و اندلس ،یا زبان عربی جایگزین زبان اقوام ساکن در این مناطق شد (مانند مصر )،و یا دست کم خط عربی جای خطوط قدیمی را گرفت(مانند ایران ) و بدین سان خطی واحد در تمام قلمرو اسلام پدیدار گردید.خط عربی که پیش از اسلام نگارشی ساده و کاربردی محدود داشت ،به سرعت با خطوط دیگر درآمیخت و به کمال رسید.

بدلیل محدودیت نسبی سایر هنرها همچون نقاشی،مجسمه سازی ،موسیقی و...هنر خوشنویسی یا خطاطی ،همواره، و در کلیه کشورهای اسلامی ،به عنوان والاترین هنر مورد توجه بوده است.

هنر اسلامی بسیار محدودتر از هنر مسیحی یا بودایی است که مشخصا فرمهایی از هنر-اعم از مجسمه ،نقاشی ،موسیقی و یا رقص- را به کلیسا و معابد میکشاند.بنابراین در مواردی که تمدن غرب از تصاویر پیکره ای بهره گرفته اند،در جهان اسلام از تصاویر غیر پیکره ای استفاده شده است.درغالب موارد کلمه ونوشتار نوعی حس فخر و شکوه به اماکن میدهد.به عنوان مثال میتوان به تاثیر شکوهمند خوشنویسی در کتیبه های یک محراب ،یا خطوط نگاشته شده بر روی سکه ها توجه کرد.از ویژگی های مهم هنر اسلامی برتری یافتن خوشنویسی و جایگزین نسبی آن با نقاشی و پیکره سازی است. این همه بعلاوه دلایل اقلیمی ،اجتماعی و فرهنگی و رقابت با تمدن های دیگر موجب شد تا هنرمندان و هنر پروران در سراسر سرزمینهای اسلامی به هنر خوشنویسی توجه ویژه داشته باشند.از رو ذوق زیبایی شناختی مردمان این سرزمینها بویژه ایرانیان در اوج قدرت و نهایت ظرافت در این هنر تجلی یافت و خوشنویسی همواره به مانند محوری در میان سایر هنرهای بصری ایفای نقش کرده است.

منابع:

کنکور هنر،حمید امامی ،امیر اسلامی،حسن محمودی،گویا ،ج 1 ،چ پنجم ،1379

تاریخ زبان فارسی ،دکتر محسن ابوالقاسمی ، سمت،1380

مقالات علمی دکتر ژاله آموزگار

www.nimrooz.net

www.wikipedia.org